Perkusja w muzyce symfonicznej

Temat wykorzystania instrumentów perkusyjnych w muzyce symfonicznej jest tematem stosunkowo rzadko omawianym zarówno w literaturze dotyczącej historii muzyki, jak i w książkach poświęconych historii instrumentów.
Przeglądając wiele opracowań poświęconych dziełom dawnych mistrzów, z rzadka można natknąć się na uwagi dotyczące wykorzystania kotłów, czy innych instrumentów perkusyjnych w dawnej muzyce orkiestrowej, bowiem rzadko były niegdyś w niej stosowane. Właściwie perkusja była traktowana początkowo jako grupa instrumentów mniej ważnych, a jedynie w miejscach kulminacyjnych osiągała jakieś większe znaczenie.

Nie sposób opisać wszystkich kompozytorów i wszystkich dzieł, w których wykorzystywali oni instrumenty perkusyjne. Należałoby wymienić przede wszystkim tych, którzy byli mistrzami epoki, w jakiej przyszło im tworzyć. Wnieśli oni do muzyki wiele nowatorskich pomysłów oraz potrafili docenić znaczenie instrumentów perkusyjnych w muzyce. Są to dawni mistrzowie: Johann Sebastian Bach, Georg Friedrich Haendel, Wolfgang Amadeusz Mozart, Joseph Haydn, Ludwig van Beethoven, Richard Strauss, Hector Berlioz, Mikołaj Rimski-Korsakow, oraz twórcy muzyki XX wieku – Igor Strawiński, Maurice Ravel, Edgar Varèse i Béla Bartók. Nie można pominąć również polskich kompozytorów, takich, jak np. Krzysztof Penderecki, Tadeusz Baird, Grażyna Bacewicz, Bogusław Schäffer i inni.

Warto zwrócić również uwagę na różnorodność instrumentów perkusyjnych. Dzieli się je na instrumenty o określonej i nieokreślonej wysokości. Można je także klasyfikować według materiału, który jest źródłem dźwięku. I tak rozróżnia się:
-membranofony, czyli instrumenty, w których źródłem dźwięku (lub szmeru) jest napięta membrana ze skóry lub tworzywa sztucznego (np. tom-tomy, bębny, bongosy, kotły)
-idiofony metalowe, czyli instrumenty, w których źródłem dźwięku jest odpowiednio ukształtowany metal (np. talerze, tam-tam, gong, dzwony, dzwonki, wibrafon i trójkąt)
-idiofony drewniane, w których tworzywem dźwiękotwórczym jest drewno (np. ksylofon, marimbafon, marakasy, bloki, guiro itp.).

Do najczęściej i najwcześniej wykorzystywanych instrumentów perkusyjnych w muzyce symfonicznej należą kotły, bębny (zwłaszcza bęben wielki, tom-tomy i werbel), talerze oraz trójkąt. Pozostałe instrumenty perkusyjne wykorzystywane były w dawnej muzyce orkiestrowej w znacznie mniejszym stopniu.

Nie sposób nie zauważyć wartości i znaczenia perkusji w muzyce symfonicznej. Instrumenty perkusyjne spełniają bowiem w orkiestrze ważne funkcje – przede wszystkim wspomagają lub tworzą samodzielnie pulsację rytmiczną utworu oraz są kolorystycznym dopełnieniem dźwięków orkiestry.
Mogą także spełniać funkcje pierwszoplanowe. W wyjątkowych zaś przypadkach, zwłaszcza w muzyce współczesnej mogą nawet stanowić wyłączne instrumentarium dla całego utworu (np. w utworze E. Varèse – Ionisation).

Dla wielbicieli poznawania historii muzyki oraz wykorzystywania instrumentów perkusyjnych w muzyce poważnej, temat ten jest nie lada wyzwaniem, ale i szczególna atrakcją. Można wyobrazić sobie, jak uboga byłaby muzyka pozbawiona możliwości gry na tych instrumentach, które wzmacniają brzmienie zarówno każdego zespołu muzycznego, jak i orkiestry.