Małoletni przestępca. Zobacz co może grozić twojemu dziecku
Małoletni przestępcy są zawsze niepokojącym zjawiskiem w społeczeństwie. Często uznaje się, że za zachowanie dziecka ponoszą odpowiedzialność rodzice. Wskazuje się na ich nieodpowiednie metody wychowawcze lub brak zainteresowania. Teoretycznie więc to opiekunowie powinni przyjąć konsekwencje za czyny karalne popełnione przez swoje dziecko. Jednak w polskim prawie osoby, które nie ukończyły 18 roku życia również odpowiadają karnie za swoje przewinienia. Twoje dziecko dopuściło się przestępstwa? Boisz się, że pójdzie do więzienia? A może myślisz, że pozostanie całkowicie bezkarne? Oto jak małoletni są traktowani przez prawo.
Na początku należy wyjaśnić pojęcia, którymi niezwiązani ze światem prawa ludzie, posługują się zamiennie. Nie są one jednak równoznaczne. Chodzi o trzy określenia: małoletni, nieletni oraz młodociany. Według prawa „małoletni” to osoba, która nie ukończyła 18 roku życia. „Nieletnim” nazywa się natomiast osobę, która w chwili popełnienia przestępstwa nie miała ukończonych 17 lat. „Młodociany” to z kolei sprawca, który w chwili dopuszczenia się czynu zabronionego nie ukończył 21 roku życia, a w czasie orzekania wyroku w sądzie pierwszej instancji, nie miał 24 lat.
W tym artykule zajmiemy się przestępcami małoletnimi, czyli tymi, którzy w chwili popełnienia przestępstwa nie skończyli 18 lat. Co może grozić takiej osobie za popełniony czyn?
Duże znaczenie ma wiek dziecka. Jeżeli w momencie dopuszczenia się czynu karalnego miało ono 17 lub 18 lat, będzie podlegało regularnemu prawu karnemu. Mówiąc prościej, będzie sądzone jak osoba dorosła (oczywiście z uwzględnieniem ewentualnych okoliczności łagodzących). Wówczas w zależności od popełnionego przestępstwa, zostanie zasądzona mu kara. Wobec przestępcy młodocianego (czyli tego, który nie skończył 21 roku życia) stosowane są również bardziej surowe zasady zawieszenia kary, czyli tak zwanego „okresu próby”. Okres ten wynosi bowiem od 2 do 5 lat.
Jak wygląda natomiast sytuacja małoletniego, który nie ukończył 17 roku życia (czyli nieletniego)? Wobec takich osób stosowane są inne rodzaje kar. Najważniejszym faktem wydaje się jednak to, że w takich przypadkach nie stosuje się kary pozbawienia wolności, czyli więzienia.
W przypadku nieletnich stosuje się podział na dwie kategorie. Jeżeli dziecko dopuściło się czynu karalnego przed ukończeniem 13 roku życia, zachowanie to traktowane jest jedynie jako przejaw demoralizacji. Wówczas sąd może zastosować środki przewidziane w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich. Jednak jeżeli podobna osoba miała od 13 do 17 lat, sąd zawsze zastosuje karę, określoną we wcześniej wspomnianej ustawie.
Wyjątkiem jest jedynie sytuacja, w której nieletni skończył 15 lat i dopuścił się jednego z nadzwyczajnych czynów. Jest to zamach na życie Prezydenta, zabójstwo człowieka, spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, spowodowanie zdarzenia, które zagrażało życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, np. pożar, dopuszczenie się piractwa ("klasycznego" nie komputerowego), katastrofy w ruchu lądowym, zgwałcenie zbiorowe, wzięcia zakładnika lub rozbój. Wówczas będzie on sądzony jak osoba dorosła.
Jeżeli jednak nieletni popełnił czyn inny niż wymienione, mogą zostać zastosowane wobec niego jedynie środki wychowawcze, poprawcze lub leczniczo-wychowawcze. Co to oznacza w praktyce?
Jeżeli stwierdzona została demoralizacja dziecka lub popełnienie przez niego przestępstwa sąd może zastosować wobec niego upomnienie, zażądać naprawienia wyrządzonej szkody, nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekunów, nadzór kuratora, przepadek rzeczy (sprawca musi oddać daną rzecz), umieszczenie w rodzinie zastępczej, młodzieżowym ośrodku wychowawczym, socjoterapeutycznym lub szkolno-wychowawczym. W tzw. poprawczaku może zostać umieszczona jedynie osoba, która ukończyła 13 rok życia. Sąd może również zastosować leczenie psychiatryczne, umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym lub skierować małoletniego do domu pomocy społecznej.